تاثیر مسائل اجرایی و بهره‌برداری در کارایی پوشش ژئوممبران برای کنترل تلفات آب (مطالعۀ موردی در استان‌های اصفهان، همدان، خوزستان، سمنان و البرز)

چکیده: ژئوممبران یکی از انواع ژئوسنتتیک­ هاست که استفاده از آن برای کنترل تلفات آب در استخرهای ذخیره و کانال­های انتقال و توزیع آب با سرعت در حال رشد است. از مزایای این پوشش علاوه بر سهولت و سرعت در اجرا، آب بندی خوب و جلوگیری از تلفات نشت است. در این تحقیق نقش مسائل اجرایی و بهره­برداری در استفاده از مزیت کنترل تلفات آب با به ­کاربردن پوشش ژئوممبران بررسی شده است. برای این منظور در استان‌های اصفهان، همدان، خوزستان، سمنان و البرز، 15 استخر پوشش شده با ژئوممبران انتخاب شد؛ این استخرها با ورق ژئوممبران نوع HDPEبا ضخامت 1/5میلی­متر داخلی پوشیده شده بودند؛  عمر پوشش انجام شده در استخرها 8 سال و عمق آنها 3 متر از لبه بود. میزان تلفات کل آب در این استخرها در سه مرحله از سال زراعی به روش حوضچه‌ای تعیین شد. بر اساس نتایج به ­دست آمده، مقدار تلفات نشت آب از پوشش ژئوممبران بین 0/1 تا 37/6و به­طور متوسط 13/9 لیتر در مترمربع در روز بوده و در حدود 125 برابر کمتر از تلفات نشت در استخرهای دارای پوشش بتنی است. کمترین تلفات نشت در نمونه‌های ارزیابی شده در استان­های همدان و خوزستان (با 0/3 و 0/2 لیتر در مترمربع در روز)، و بیشترین تلفات نشت در نمونه­های ارزیابی شده در استان­های البرز، اصفهان و سمنان به­ترتیب با 23/1، 16/2 و 29/6 لیتر در مترمربع در روز تعیین شد. با توجه به یکسان بودن نوع ورق ژئوممبران و شرایط هندسی استخرها، اختلاف در مقدار تلفات آب به مسائل اجرایی و بهره­برداری از پوشش در استخرها مربوط است. مسائل قابل رؤیت در استخرهایی با مقدار تلفات بالا شامل بی­توجهی به شیب­بندی اصولی کف در طراحی و اجرا، بی­ توجهی در لایروبی در حین بهره­ برداری، بسترسازی نامناسب، متراکم نکردن بستر به شکلی مناسب، وجود سنگ و اشیای نوک تیز در زیر پوشش، ایجاد موج در سطوح شیبدار دیواره­های استخر، بریدگی ناشی از خالی بودن زیر پوشش در محل جوش­ ها و گوشه­ های استخر، و تخریب­ های ناشی از فعالیت­ های انسانی در حین اجرا و بهره ­برداری است.